Skuteczność ustanowienia rozdzielności majątkowej małżeńskiej w upadłości konsumenckiej

Zagadnienie dotyczące ustanowienia ustroju rozdzielności majątkowej budzi wiele wątpliwości wśród osób, które zamierzają wystąpić do sądu z wnioskiem o ogłoszenie upadłości.

Zważyć w tym zakresie należy na treść art. 126 ust. 1 prawa upadłościowego – „Ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości”.

Podkreślenia zatem wymaga, że warunkiem skuteczności ustanowienia rozdzielności majątkowej umową majątkową jest jej zawarcie na co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Ograniczenie to jest zatem związane z dniem złożenia wniosku, a nie dniem jego rozpoznania czy też ogłoszenia upadłości. Jak przy tym słusznie zauważył Sąd Okręgowy w Łomży w wyroku z dnia 10.04.2017r. (sygn. akt I C 378/16; SIP LEX 2279757) – „Zgodnie z art. 126 ust. 1 ww. ustawy ustanowienie rozdzielności majątkowej umową majątkową jest skuteczne w stosunku do masy upadłości tylko wtedy, gdy umowa zawarta została co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. A contrario, ustanowienie rozdzielności majątkowej na mocy umowy majątkowej małżeńskiej nie będzie skuteczne w stosunku do masy upadłości wtedy, gdy umowa taka została zawarta w okresie dwóch lat przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W przywołanym przepisie, ustawodawca wprowadził jeden z przypadków, kiedy to konkretna czynność prawna z mocy samej ustawy wywołuje (bądź nie) skutki wobec masy upadłości tak, aby interesy wierzycieli, jakie ma do zrealizowania postępowanie upadłościowe, zostały w pełni urzeczywistnione”.

Na marginesie należy zauważyć, że zagadnienie dotyczące ustanowienia rozdzielności majątkowej na mocy orzeczenia sądu reguluje art. 125 prawa upadłościowego. Ustanowienie zatem ustroju rozdzielności majątkowej skutkuje bezskutecznością tej umowy względem masy, co z kolei oznacza, że na potrzeby postępowania upadłościowego osoby takie są traktowane tak, jakby ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej nie został zniesiony. W konsekwencji, w dużym uproszczeniu należy przyjąć, że cały majątek wspólny (w ramach małżeńskiej wspólności majątkowej) z chwilą ogłoszenia upadłości wchodzi do masy, zaś małżonek upadłego może zgłosić wierzytelność z tytułu udziału w majątku wspólnym syndykowi do masy upadłości.

Ustalenie zatem, że zawarta umowa znosząca ustrój małżeńskiej wspólności majątkowej (intercyzy) jest skuteczna względem masy upadłości oznaczać będzie, że małżonkowie posiadają dwa odrębne majątki, zaś masę upadłości tworzyć będzie wyłącznie majątek upadłego (zob. P. Zimmerman, Prawo upadłościowe. Komentarz [w:] Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, wyd. 7 – SIP LEGALIS/art. 124 p.u.).